Formy organizacji produkcji - podział względu na układ i organizację procesów

Potokowa (liniowa) organizacja produkcji

Jest to tradycyjna forma organizacji produkcji, w której procesy produkcyjne są ułożone wzdłuż linii produkcyjnych. Każdy produkt przechodzi przez szereg etapów produkcji, wykonywanych przez specjalistyczny dział lub pracowników. Proces powinien przebiegać w sposób ciągły, czyli zaraz po zakończeniu czynności wykonywanych na jednym stanowisku, przedmiot pracy powinien być przekazywane na kolejne stanowisko.

Procesy są zazwyczaj bardziej zautomatyzowane, a produkcja odbywa się na z góry ustalonej trasie w celu maksymalnej optymalizacji przepływu materiałów i wykorzystania maszyn. Ze względu na wysoką specjalizację stanowisk roboczych często toleruje niższe kwalifikacje pracowników.

Ten rodzaj organizacji jest często stosowany w masowej produkcji dóbr konsumpcyjnych, takich jak samochody, elektronika czy artykuły spożywcze ze względu na swoja wydajność i łatwiejszą kontrolę jakości. Z drugiej strony potokowa organizacja produkcji jest podatna na ryzyka związane z awariami i wykazuje się ograniczoną elastycznością w obliczu koniecznych zmian.

Zalety potokowej organizacji produkcji:

• Wysoka wydajność: dzięki precyzyjnemu zdefiniowaniu procesów i zautomatyzowaniu produkcji możliwe jest osiągnięcie wysokiej wydajności i szybkiej produkcji.
• Niskie koszty jednostkowe: masowa produkcja na linii produkcyjnej często pozwala na obniżenie kosztów jednostkowych poprzez wykorzystanie efektów skali i optymalizację procesów.
• Standaryzacja i kontrola jakości: procesy potokowej produkcji są często bardziej ustandaryzowane, co ułatwia kontrolę jakości i minimalizuje ryzyko błędów produkcyjnych.
• Szybkie dostosowanie do wzrostu popytu: w przypadku nagłego wzrostu popytu na produkty możliwe jest stosunkowo szybkie zwiększenie produkcji poprzez skalowanie linii produkcyjnych.

Wady potokowej organizacji produkcji:

• Brak elastyczności: linie produkcyjne są zazwyczaj zaprojektowane do produkcji jednego typu produktu lub niewielkiego zakresu produktów, co ogranicza elastyczność produkcji w przypadku zmian popytu lub potrzeb rynkowych.
• Wysokie koszty zmiany produkcji: zmiana procesu produkcyjnego lub wprowadzenie nowego produktu może być czasochłonne i kosztowne ze względu na konieczność reorganizacji linii produkcyjnych.
• Wysokie wymagania dotyczące kapitału początkowego: Uruchomienie potokowej produkcji wymaga zazwyczaj dużych nakładów finansowych na zakup maszyn i urządzeń, co może stanowić barierę dla mniejszych przedsiębiorstw.
• Ryzyko związane z awariami linii produkcyjnych: Awaria lub przerwa w działaniu jednej części linii produkcyjnej może spowodować zatrzymanie całego procesu produkcyjnego, co może prowadzić do znacznych strat finansowych i opóźnień w dostawach.

Niepotokowa (funkcjonalna) organizacja produkcji

W niepotokowej formie organizacji produkcji procesy są zorganizowane według funkcji lub departamentów, a nie wzdłuż linii produkcyjnych. Każdy dział specjalizuje się w określonych zadaniach lub procesach produkcyjnych, a produkty mogą poruszać się swobodniej między nimi w zależności od potrzeb i wymagań technologii. Każde stanowisko może współpracować z różnymi stanowiskami, a kolejność operacji technologicznych może być zmienna.

Jest to bardziej elastyczne podejście, które może być stosowane w produkcji jednostkowej lub małoseryjnej, gdzie każdy produkt niejednokrotnie wymaga unikalnego procesu produkcyjnego. Dlatego też ta forma organizacji kładzie duży nacisk na kwalifikacje pracowników.

Niestety bez odpowiedniego zaplanowania procesów może być mniej efektywna kosztowo i wymagać starannego zarządzania, aby uniknąć przestojów, opóźnień i utraty spójności.

Zalety niepotokowej organizacji produkcji:

• Elastyczność: dzięki funkcjonalnej strukturze organizacyjnej, gdzie produkcja jest zorganizowana według funkcji lub działów, firma może łatwo dostosować się do zmian w produkcji, potrzeb klientów i rynkowych trendów.
• Dostosowanie do produkcji na zamówienie: ten rodzaj organizacji produkcji jest szczególnie odpowiedni dla produkcji na zamówienie, gdzie każdy produkt może wymagać unikalnego procesu produkcyjnego.
• Specjalizacja i wysoka jakość: każdy dział lub funkcja może być specjalizowany w określonych zadaniach, co może przyczynić się do osiągnięcia wyższej jakości produktów poprzez koncentrację na swoim obszarze ekspertyzy.
• Znacznie niższe koszty kapitałowe początkowe: W porównaniu z potokową organizacją produkcji, niepotokowa organizacja produkcji może wymagać znacznie mniejszych inwestycji początkowych w zakup maszyn i urządzeń, co może być korzystne dla mniejszych firm.

Wady niepotokowej organizacji produkcji:

• Możliwość utraty spójności produkcji: Brak jednolitej linii produkcyjnej może prowadzić do utraty spójności i koordynacji produkcji, co może wpłynąć na jakość i efektywność procesów produkcyjnych.
• Ryzyko nadmiernego rozdrobnienia produkcji: Zbyt duża specjalizacja działów lub funkcji może prowadzić do nadmiernego rozdrobnienia produkcji, co może zwiększyć koszty i skomplikować zarządzanie.
• Wyższe koszty produkcji: Niepotokowa organizacja produkcji może być mniej efektywna kosztowo niż potokowa organizacja produkcji ze względu na większe koszty związane z koordynacją i komunikacją między różnymi działami.
• Trudności w skalowaniu produkcji: W przypadku nagłego wzrostu popytu na produkty, niepotokowa organizacja produkcji może napotkać trudności w szybkim zwiększeniu produkcji ze względu na bardziej złożoną strukturę organizacyjną.